احترام به شهدا يا فتح دانشگاه؟ گفتگوی راديو بين المللی فرانسه با سعيد مدنی و مهدی عربشاهی

فرنگيس حبيبی - برنامه زمينه ها و زمانه ها - حادثۀ دانشگاه اميرکبير و برخورد خشونت آميز لباس شخصی ها و "دانشجويان ارزشی" به دانشجويانی که به دفن پنج تن از شهدا در صحن دامشگاه معترض بودند، مسئلۀ جايگاه شهيد را در اذهان مطرح کرد.

آيا شهيد مفهومی اسطوره ايست و تمام جامعه آن را از آن خود می داند و يا ابزاريست برای تقويت يک تفکر و گروه و تضعيف انديشه و گروهی ديگر؟ برخوردی که با دانشجويان معترض شد، از ضرب و شتم و کشيدن موی دختران گرفته تا بازداشت حدود هفتاد نفر از دانشجويان، از يک استراتژی منسجم سرچشمه می گيرد و يا يک "دهن کجی" به دانشجويان است؟

سعيد مدنی، پژوهشگر و فعال ملی مذهبی در تهران معتقد است که شهدا در ذهن جامعه و تا اولين سالهای پس از پايان جنگ هشت سالۀ ميان عراق و ايران، از احترامی همگانی برخوردار بودند. اما رفته رفته، حکومت در نگاه به شهدا دست به يک گزينش گروهی زد و دايرۀ شهدا را بر حسب نزديکی به بينش و منافع خود تنگ تر و تنگ تر کرد. اين گزينش در دادن امکانات رفاهی به خانواده های شهدا نيز مشاهده می شد. اگر همسر شهيدی همسو با گروه های حاکم سخن می گفت، مورد قدردانی و کمک قرار می گرفت. در غير اين صورت طرد ميشد.

از اين منظر، شهدا که قاعدتاً يک سرمایۀ اجتماعی هستند - زيرا مظهر دفاع از ارزش های انسانی، دينی و ملی هستند - به ابزاری برای پيشبرد بينش و مقاصد يک گروه کوچک تبديل می شوند و هرچند مورد احترام هستند، ولی نگاه جامعه نسبت به آن ها تغيير می کند، وعملاً جامعه از اين سرمایۀ اخلاقی تهی می شود.

اين پژوهشگر مسائل اجتماعی معتقد است که بهانۀ دفن شهدا در دانشگاه اميرکبير در آستانۀ انتخابات رياست جمهوری برای گسترش فشار بر دانشجويان طرح ريزی شده است. فشاری که محدود به امير کبير نيست. در دانشگاه های شيراز و اصفهان، وضعيت دانشجويان بسيار ناگوار است.

مهدی عربشاهی، عضو شورای مرکزی دفتر تحکيم وحدت، معتقد است که اقدام به دفن شهدا بخشی از استراتژی فتح دانشگاه است. او ضمن تأکيد بر حس احترام به شهدا، می گويد: اين اقدام راه شبه نظاميان را به دانشگاه باز می کند، فضای دانشگاه را تغيير می دهد و از اين پس اگر تار مويی از روسری دختری بيرون بيافتد، می تواند به عنوان بی حرمتی به شهدا تلقی شود.

او می گويد: اقتدارگرايان در صدد تغيير ترکيب دانشجويان هستند از اين پس قرار است سهمیۀ دانشجويی خانواده های شهدا را به بسيج بدهند و دانشگاه ها را از نيروهای منتقد پاک کنند.

او نيز می گويد: احترام به شهيد در نزد حاکميت بسيار نسبی است. مگر نه اينست که وصيت نامه های شهيدانی را که در آن نکاتی مخالف مشی و سليقۀ امروز حاکمان نوشته شده است، سانسور می کنند و يا آن را در اختيار همگان نمی گذارند؟ او می گويد: بسياری از شهدا که در وصيتنامه اشان از آيت الله منتظری تقدير شده است، به فراموشی سپرده شده اند.

اين فعال دانشجويی با اينحال استراتژی فتح دانشگاه را در نهايت ناموفق پيش بينی می کند. او با اشاره به حادٍۀ دوشنبۀ گذشته در دانشگاه اميرکبير ميگويد: با اينکه از چند روز پيش شماری از فعالان دانشگاه را بازداشت کرده، از ورود برخی ديگر به دانشگاه در آن روز جلوگيری کرده بودند، با اينحال، سه هزار نفر به دفن شهدا در دانشگاه اعتراض کردند و هفتاد دانشجويی که در پايان روز بازداشت شدند، همگی دانشجويان عادی و غير فعال بودند. اين بدان معناست که ايجاد دانشگاهی مرعوب و همسو با حاکميت ممکن نيست.

[برای شنيدن اين گفتگو، اينجا را کليک کنيد]