تلاش های ناکام هيات ايران در اجلاس حقوق بشر برای سرپوش گذاشتن به نقض حقوق بشر پس از انتخابات، گزارش کمپين بين المللی حقوق بشر از اجلاس ژنو

هيات ايرانی حاضر در اجلاس حقوق بشر سازمان ملل درژنو هيچگاه گمان نمی کرد يک جلسه اداری که فقط به منظور بررسی گزارش ايران در مورد وضعيت حقوق بشر بود با انتشار بيانيه ۵۶ کشور در انتقاد به وضعيت وخيم بازداشت ها، اعدام و درخواست برای فرستادن گزارشگر ويژه حقوق بشر سازمان ملل به ايران مواجه شود. بيانيه ای که عليرغم تلاش های گسترده گروه ايرانی برای خوانده نشدنش، با وقفه چندساعته در جلسه به تمامی قرائت شد و بار ديگر نگاه ها را يک سال پس از انتخابات رياست جمهوری ايران به وضعيت وخيم حقوق بشر در ايران جلب کرد.

حمايت از ايران يا نگرانی از وضعيت خود؟

درحالی که تنها سه روز به پايان نشست شورای حقوق بشر باقی مانده است، امروز سه شنبه درجريان پرداخت به بند ۸ (Item 8) در رابطه با اجرای پيمان نامه وين، ۵۶ کشورجهان دراشاره به موارد نقض حقوق بشر در ايران خواستارآن شدندکه دولت ايران به وضعيت کنونی نقض حقوق بشر درحوزه های مختلف پايان دهد. هنوز چند پاراگرافی از خواندن بيانيه توسط نماينده نروژ نگذشته بود که (متن بيانيه را اينجا بخوانيد) با اولين اشاره به نام ايران هيات ايرانی با صدای بلند به ادامه خواندن بيانيه اعتراض کرد. رييس جلسه به هيات ايرانی اجازه داد که نقطه نظر خودرا مطرح کند. يکی از اعضای هيات ايرانی گفت که در «بند۸» نبايد نام کشورها مطرح شود و به لحاظ آيين نامه ای بايد فقط به موارد کلی اشاره کرد.

رييس جلسه گفت که مادامی که موارد مطرح شده مربوط به حقوق بشر است ادامه خواندن بيانيه بلامانع است. به دنبال ايران کشورهايی همچون پاکستان، ونزوئلا، چين، کره شمالی، نيجريه، مصر،سودان وچندين کشور ديگر نيز با حمايت از موضع ايران گفتند که نبايد نام ايران در بيانيه منعکس شود. به دنبال اعتراضات کشورهای دوست ايران رياست جلسه چند دقيقه ای جلسه را متوقف کرد و پس از آنکه گفت وگو ها دراين چند دقيقه به نتيجه ای نرسيد رييس جلسه از حضار خواست که ساعت ۳ بعد از ظهر برای ادامه بحث به جلسه بيايند ( حدود چهارساعت بعد).

ساعت ۳، رييس جلسه گفت که بيانيه خوانده خواهد شد ولی اين موضوع بدعتی برای بررسی «بند۸» نخواهد بود. يکی از کسانی که مذاکرات بين کشورهای اعتراض کننده با رياست شورا را طی اين ساعات از نزديک دنبال می کرد به کمپين بين المللی حقوق بشردر ايران گفت اعتراض برخی کشورها مانند پاکستان از اين جهت بود که نگران بودند با بيان کردن نام ايران اين موضوع سابقه ای شود برای اينکه در اجلاس آتی نيز کشورهای ديگر نيز به اين صورت مورد انتقاد قرارگيرند و وقتی که رييس شورا به آنها اطمينان خاطر داد که چنين اتفاقی نخواهد افتاد آنها هم به خواندن بيانيه عليه ايران رضايت دادند. به گفته اين منبع حتی کشورهايی که ايران توانسته بود به کنار خود بياورد بيشتر از ايران نگران خودشان بودند و به محض اينکه مطمئن شدند درآينده چنين اتفاقی برای آنها رخ نخواهد داد پشت ايران را خالی کردند.

برخی از نمايندگان هيات ايرانی درحين جلسه به ميان اعضای هيات کشورهايی که از موضع ايران حمايت کرده بودند رفتند و حمايت آنها تشکر کردند. اما اين تشکرها به درازا نکشيد تا هيات ايرانی متوجه شود حتی کشورهايی که خود سابقه بدی درزمينه حقوق بشر دارند هم بيشتر نگران خود هستند تا درکنار ايران قرارگرفتن در چنين مجمعی. به اين ترتيب تلاش های جوادلاريجانی و تيم همراهش برای اينکه بدون سروصدا به اجلاس حقوق بشر سازمان ملل که بيشتر جنبه بوروکراتيک دارد تا اينکه مانند جلسه مجمع عمومی احتمال انتشارقطعنامه داشته باشد با شکست ديپلماتيک به پايان رسيد.

تصويب گزارش يا بستن گزارش؟ تحريف آنچه درشورای حقوق بشر رخ داد…

مقامات هيات ايرانی پس از بررسی گزارش ايران در جلسه پنج شنبه گذشته هم در تلويزيون رسمی دولتی و هم در برخی از رسانه های دولتی اينطور وانمود کردند که گزارش ايران مورد تصويب قرار گرفت. درحالی که از اساس قرارنبود چنين اتفاقی بيافتد. درواقع در جلسات شورا، کشورها چهارسال يک بار گزارش وضعيت حقوق بشر را به صورت دوره ای در مورد تمام کشورها مطرح می کنند. در کنار گزارش کشورها، سازمان های غيردولتی و بين المللی و نيز کمسياری عالی حقوق بشر نيز گزارش خود را مطرح می کنند. براساس مواردی که مطرح می شود کشورهای عضو شورا به دولت ها پيشنهادات خود را برای بهبود وضعيت ارائه می کنند وکشورها نيز يا همان زمان (مانندجلسه ماه فوريه) پاسخ خود را ارائه می کنند يا در جلسه بعدی (مانند جلسه روز پنج شنبه) مواردی را نيازمند به بررسی بيشتری داشته مطرح می کنند. بعد از اينکه دولتی که گزارش دوره ای وضعيت حقوق بشر درکشورش روی ميزاست مورد بررسی قرار گرفت بدون اينکه تصميم گيری خاصی بشود پرونده آن کشور در شورا بسته می شود.

بنابراين تلقی پذيرفته شدن گزارش ايران موضوع خلاف واقعی است که توسط هيات دولتی ورسانه های طرفدار آن مطرح شد و تحريف واقعيات است. تلاش هيات ايرانی برای مخفی کردن وسرپوش گذاشتن موارد نقض حقوق بشر در ابعاد مختلف و طرح اينکه موضوع حقوق بشر بايد با توجه به زمينه های فرهنگی مطرح شود و درنهايت حمله به برخی کشورهای غربی با اين عنوان که از موضوع حقوق بشر برای حملات سياسی استفاده می کنند همه نشان می داد که دولت ايران حتی در قالب اين روند بوروکراتيک که در نهايت هيچ قطعنامه يا بيانيه ای را بر عليه به همراه نمی آورد نيز به دنبال پيروزی سياسی است.

ناقضان حقوق بشر و قربانيان حقوق بشر آن زير يک سقف

اجلاس شورای حقوق بشر ماه جاری برای بسياری از کشورهايی که نگاه بدبينانه ای به هدف قراردادن کشورهای درحال توسعه و حتی مسلمان به نقض حقوق بشر دارندويژگی های منحصر به فردی داشت. از يک سو هيات ايرانی وسازمان های غيردولتی همراه بودند که به دفاع از وضعيت جاری می پرداختند واز طرف ديگر سازمان های غيردولتی بين المللی که موارد نقض را با جزييات مطرح می کردند. علاوه بر آن حضور چند تن از افرادی که خود با نقض همه موارد قانونی زندانی شده و در زندان مورد آزار واذيت قرارگرفتند در اجلاس چشمان زيادی را به خود خيره کرد. چندين تن از نمايندگان کشورها وقتی با قربانيان آزارواذيت درزندان ها مواجه شدند به واقعی بودن وخامت وضعيت حقوق بشر در ايران اذعان می کردند. اظهارا جوادلاريجانی مبنی بر عدم وجود شکنجه در زندان های ايران و يا اينکه اعدام برای جرائم بسيار سخت اعمال می شود نيز با توجه به اعدام چندين تن پس از انتخابات عملا ادعايی پوچ به نظر می رسيد. اين موضوع در اجلاس ديگری که همزمان درمقر سازمان ملل برگزار می شد توسط اعضای سازمان جهانی کار و با اعتراض به اعدام فرزاد کمانگر و نيز زندانی بودن منصور اسانلو مورد توجه قرار گرفت و هيچ جای گريز و سرپوش گذاری برای مقامات ايرانی باقی نمی گذاشت.

لابی گسترده مقامات ايرانی برای پيروزی سياسی به جای پاسخگويی

نکته ای که برای هيچ يک از فعالان حقوق بشر چه در قالب سازمان های غيردولتی بين المللی و چه برای کسانی که اين موضوعات را ازنزديک در اجلاس دنبال می کردند پوشيده نبود لابی شديد مقامات جمهوری اسلامی در اجلاس برای يارگيری و تضعيف گروه منتقدان بود. يک فلسطينی الاصل که يکی از سازمان های بين المللی را در اين اجلاس همراهی می کرد به کمپين گفت که جلسات متعددی توسط هيات ايرانی با کشورهای منطقه و کشورهای اسلامی درهمين زمينه برگزارشده است تا نظر مساعد اين کشورها را در حين جلسات جلب کنند. به گفته او عمده توجيه مسوولان ايرانی روی مسائل سياسی و لزوم اتحاد در برابر کشورهای غربی و مواردی از اين دست است. در راهروهای سازمان ملل شايعات بسياری مطرح می شود در خصوص اينکه رای هر کشورچقدر خريده می شود که اگر چه کمپين قادر به تاييد چنين اظهاراتی نيست اما معتقد است طرح چنين مباحثی نشان دهنده تلاش جدی مقامات ايرانی برای کمرنگ کردن موارد نقض حقوق بشردر کشور است.

علاوه بر آن بسياری از نمايندگان کشورها درگفت وگو های خود به اين نکته اذعان می کنند که رای آنها درجلسات سامان ملل و نيز رای دادن آنها به يک بيانيه عليه يک کشور- چه درخصوص مباحث حقوق بشر وغير آن – کاملا سياسی است. درواقع کشورهايی که با ايران تجارت جدی دارند ويا به لحاظ منطقه ای و يا ايدئولوژيکی روابط نزديکی دارند عملا از اينکه رايی مخالف ايران بدهند خودداری می کنند.

البته ايران در جلب کشورهای منطقه ای متحدان ايديولوژيک خود کار دشواری درپيش ندارد. چرا که بسياری از آنها همچون کره شمالی، سودان و چين خود کارنامه درخشانی در زمينه حقوق بشر ندارند و پرونده آنها در اين زمينه درمواردی حتی سياه تر از دولت تهران است. نکته ای که مسوولين ايرانی همچون جوادلاريجانی از درک آن عاجز می مانند اين است که اتکای دولت به چنين دولت های سرکوب گری برای حمايت از وضعيت حقوق بشر در ايران به تنهايی نشانگر ماهيت حکومت ايران در سرکوب مخالفان و نقض گسترده حقوق بشر است. شايد به همين جهت است که وقتی نماينده کشور سودان يا کره شمالی برای حمايت از مواضع ايران درزمينه حقوق بشر وقت می گرفتند می شد لبخند را روی صورت بسياری از حاضران ديد. يکی از ديپلمات های سازمان ملل به کمپين بين المللی حقوق بشر در ايران گفت : « اين باشگاه بچه های بد است. (Bad Boys Club) اگر دولت ايران دروضعيت خوبی بود اصلا نبايد اجازه می داد که اين کشورها برای حمايت از آن ثبت نام کنند.»

بنابراين همين که ايران آنچنان منزوی می شود که برای اثبات حرف خود مجبور می شود به بدنام ترين کشورها درزمينه حقوق بشر تکيه کند، نشان از ناديده گرفتن مواضع جمهوری اسلامی در ناديده گرفتن حقوق بشر شهروندان خود است. حتی اگر در بازگشت هيات اعزامی گزارش های افسانه ای درمورد توفيق کار هيات اعزامی اش منتشر کند، همچنان عمده کشورهای جهان ايران را يکی از کشورهای ناقض حقوق بشر می داند. چه آنهاکه مستقل هستند و بستگی های اقتصادی و روابط سياسی وايديولوژيکی شان باعث می شود که در نهايت رای خود را به صندوق ايران بريزند چه کشورهای مستقل که ابايی از انتقاد از دولت تهران در زمينه نقض موارد حقوق بشرندارند.

اهميت بيانيه ۵۵ کشور عليه موارد نقض حقوق بشر در ايران

درچنين شرايطی است که انتقاد از وضعيت بحرانی حقوق بشر در ايران توسط ۵۶ کشور خشم هيات ايرانی را برانگيخت. البته هيات ايرانی از چند روز قبل می دانست که چنين بيانيه ای خوانده خواهد شد. همه اميد آنها اين بود که با بسيج کردن کشورهای بدسابقه ای چون کره شمالی و سودان و حتی و کوبا ومصر جلوی خوانده شدن بيانيه را بگيرد. درحالی که اعتراض ايران عملا چشم ها بيش از پيش به وضعيت حقوق بشر ايران و آنچه پس از انتخابات در ايران رخ داده باز کرد تا با اين شکست سياسی هيات ايرانی روانه تهران شود که هم اکنون موج جديدی از بازداشت ها و صدور احکام سنگين را شاهد است.