پی نام کسان رفتن به عيب، انصاف چون باشد؟ محسن عمادی، مدير سايت رسمی احمد شاملو

من به عنوان عضوی کوچک از مجموعه‌ی دوستداران احمد شاملو، شاهد تلاش،‌ دقت و وسواس آيدا برای به ثمر رساندن کار ناتمام شاملو و احاطه‌ی ايشان بر متد و شيوه‌ی کار کتاب کوچه بودم و هستم. به باور من، شايد بهتر باشد که آيدا کتاب کوچه را به نام خود به چاپ برساند،‌نه به اين علت که اين آثار کار احمد شاملو نيست که هست. بلکه به اين دليل که از شر ناشرانی چون آقای کاظم‌زاده خلاص شود که به جای کمک به انتشار کتاب، به دليل آن‌که خود را از مولفين صاحب‌نظرتر می‌دانند،‌ وقفه و مشکل ايجاد می‌کنند

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

۱ آقای مهرداد کاظم‌زاده مدير انتشارات مازيار اخيرا در مصاحبه‌ای با ايلنا مطالبی را در مورد کتاب کوچه گفته‌اند که ناگزير به نوشتن اين يادداشتم کردند. از آن‌جا که ايشان نکاتی را درباب کتاب کوچه عنوان کردند و نظر به آن‌که که راقم اين سطور خود ناشر الکترونيکی آثار احمد شاملو من جمله کتاب کوچه است و تز دانشگاهی‌اش را هم در دانشگاهی ذی‌صلاح در باب کتاب کوچه و مبانی انتشار الکترونيکی آن تکميل می‌کند،‌ شايد بتواند نکاتی را در باب سخنان ايشان تذکر دهد.

۲ کاری که احمد شاملو يک‌ تنه انجام می‌داد، کار يک سازمان تمام عيار بود. احمد شاملو در تمامی آثارش با وسواس و فداکاری کم‌نظيری کار می‌کرد. اما اين‌طور نبود که آيدا، تنها همسر خانه‌نشين شاعرباشد و مسئول تر و خشک کردن قهرمان ما. در مجلدات منتشر شده از کتاب کوچه، نام آيدا به عنوان همکار احمد شاملو آمده‌است. بيان اين همکاری صرفا در فراهم آوردن فضای همکاری نبوده‌است که اگر چنين بود به روايت خود شاعر بايد نام آيدا در بسياری از کتاب‌های شاعر در جايگاه مولف يا همکار ذکر می‌شد که نشده‌است، چنان‌چه احمد شاملو در قرارداد معروف سال شصت هشت خود برای کليه‌ی آثارش ذکر می‌کند که اين آثار بيش از خود من مديون و متعلق به شخص آيداست. آن‌چه آقای کاظم زاده را به گفتن چنان عباراتی کشاند، بخشی ريشه در ذهنيت مردسالارانه‌ی ايشان دارد و بخشی نشانه‌ی بی‌حرمتی ايشان به خواست، نظر و بيان دقيق احمد شاملو.

۳ من به عنوان عضوی کوچک از مجموعه‌ی دوستداران احمد شاملو، شاهد تلاش،‌ دقت و وسواس آيدا برای به ثمر رساندن کار ناتمام شاملو و احاطه‌ی ايشان بر متد و شيوه‌ی کار کتاب کوچه بودم و هستم. به باور من، شايد بهتر باشد که آيدا کتاب کوچه را به نام خود به چاپ برساند،‌نه به اين علت که اين آثار کار احمد شاملو نيست که هست. بلکه به اين دليل که از شر ناشرانی چون آقای کاظم‌زاده خلاص شود که به جای کمک به انتشار کتاب، به دليل آن‌که خود را از مولفين صاحب‌نظرتر می‌دانند،‌ وقفه و مشکل ايجاد می‌کنند. من شاهد تصحيحات آيدا بر نسخه‌هايی از کتاب کوچه بوده‌ام و خوب به ياد دارم که آقای کاظم‌زاده سرخود متن را دستکاری می‌کرده‌اند که در جايگاه ناشر چنين حقی در هيچ قراردادی به ايشان داده نشده‌است.

۴ فارغ از اين‌که احمد شاملو کيست و آيدا چه نسبتی با ايشان دارد، به مسئله‌ی ساده‌ی زير فکر کنيم: يک کار پژوهشی آغاز می‌شود. پژوهشگر اصلی با ناشری برای انتشار نتايج کارش قرارداد می‌بندد و نام خود و همکار خود را در انتشار کتاب عنوان می‌کند. پژوهشگر اصلی می‌ميرد اما کار پژوهش ناتمام مانده‌است. همکار پژوهش براساس آن‌چه تاکنون به آن دست يافته‌اند، کار را ادامه می‌دهد. حالا در اختيار اوست که تصميم بگيرد مابقی کار را به احترام استاد و همکارش با نام او و با همان ناشر اوليه منتشر کند يا اينکه تصميم بگيرد نشر کار را به نام خود و با ناشری ديگر ادامه دهد. اين لطفی است که خانم آيدا در حق انتشارات مازيار می‌کنند وگرنه ناشر حق ندارد برای تاليف مولف يا مولفين (که در اين‌جا بر آن تاکيد دارم) حکم صادر کند. از سوی ديگر، چه مقام علمی و دانش آکادميک به يک ناشر اين اجازه را می‌دهد که درباب کيفيت علمی کتاب اظهار نظر کند. يک نگاه به نحوه‌ی استدلال ايشان در مصاحبه تناقض‌های ايشان را روشن می‌کند. می‌گويند «من با اشعار و نوشته‌های شاملو زندگی کرده‌ام و با انديشه و قلم اين هنرمند بزرگ کاملا آشنا هستم و اين آشنايی باعث شده که من؛ نوع نگارش و تفکرات حاکم بر نوشته‌هايش را از ديگر نوشته‌ها بازشناسم» می‌پرسم، مصداق مثل کاسه‌ی داغ‌تر از آش چيست؟ شما بيشتر با اشعار و آثار شاملو زندگی کرده‌ايد يا آيدا؟

۵ مسئله‌ی پيش رو ساده‌تر از آن است که آقای کاظم زاده کوشيده‌اند آب را گل آلود کنند،‌ماجرا را بغرنج کنند و از آن ماهی بگيرند. ايشان می‌خواهند کار ناتمامی را سريع‌تر منتشر کنند تا پولی به دستشان بياد و اقتصادشان بچرخد که هرچه باشد، شاملو هنوز پرفروشترين شاعر ماست. آيدا، اما دقت و وسواس دارد که کتاب کوچه با همان کيفيتی پيش برود که آرزوی شاملو بود. دخالت‌های بی‌اجازه‌ی ناشر و اصرار ايشان بر صاحب‌نظر دانستن خود، کار را پيچيده‌تر کرده‌است. آقای کاظم‌زاده‌ی عزيز! کتاب کوچه، پروژه‌ی يک زندگی بوده‌است. دست کم سی و هفت سال زحمت دو انسان که زير يک سقف زندگی کرده‌اند، رنج کشيده‌اند و ‌پژوهشی را پيش برده‌اند که از من و شما بر نمی‌آيد. به جای اينکه احترام اين سخت‌کوشی و تلاش را نگه داريد،‌ با تهمت‌های ناروا، زخم طعنه بر اين زندگی نزنيد. وانگهی کتاب کوچه به آيدا و ع.پاشايی تقديم شده‌است، آقای کاظم زاده با هردوی اين عزيزان مشکل دارند، درواقع بفرماييد بگوييد با خود احمد شاملو مشکل دارند، اصلا چرا آقای شاملو کتاب را به ايشان آقای مهرداد کاظم زاده تقديم نکرده‌اند، يعنی مشکل خود احمد شاملوست. بد نيست، به جای قدرت‌‌طلبی‌ها، قدری منصف باشيم و احترام عزيزانمان را نگه داريم.

۶ من به عنوان ناشر الکترونيکی آثار احمد شاملو، چه آقای کاظم‌زاده بر نظر خويش لجاجت کنند و داستانی را که بايد با همدلی و احترام متقابل پيش برد را از آن‌چه که هست پيچيده‌تر کنند،‌چه برعکس صميمانه در کنار آيدا و ع.پاشايی قرار بگيرند و روال کار را تسريع کنند، کليه‌ی متن کتاب کوچه را با همکاری تيم کتاب کوچه، با همان اعمال نظرها و دقت آيدا در نسخه‌ی الکترونيکی آن منتشر خواهم کرد. نسخه‌ای که بدون تاييد آيدا و ع. پاشايی به چاپ برسد از نظر ناشری که من باشم اعتبار ندارد. وانگهی بر سرپرستی آيدا و پاشايی بر کار خود افتخار می‌کنم و فعاليت دانشگاهی‌ من و باقی همکاران پژوهشی‌ام در کار کتاب کوچه به من اين اجازه را می‌دهد که هردوی اين بزرگواران را در احاطه بر متد و شيوه‌ی کار احمد شاملو استاد خود بدانم.

۷ پی نام کسان رفتن به عيب، انصاف چون باشد؟
نخستين نامه‌ی خود را فرو خوانيد، من گفتم. (اوحدی)

محسن عمادی
سايت رسمی احمد شاملو