يادداشتي بر "سربازهاي جمعه": واماندگي استاد كيميايي، محمدحسين نيكوپور

فضاي فيلمهاي مسعود كيميايي پس از "ردپاي گرگ" در گير و دار برداشتهاي شخصي وامانده و بيرون نيامده است. فضايي كه محدود به جغرافياي كوچكي مي شود كه گاه باور آن سخت است. او كه استاد خلق موقعيتهاي ذهني در آثارش پيش از ردپاي گرگ است، پس از اين فيلم راهي را پي گرفته كه تكرار مكررات مي باشد.

آدمهاي فيلمهاي كيميايي پيش از اين همگي از آن دست شخصيتهايي بودند كه براي مخاطب سينماي وي ملموس و باورپذيرتز از تيپهايي مي باشند كه او غير استادانه تنها براي زنده نگه داشتن ذهنياتش خلق مي كند.

"سربازهاي جمعه" در امتداد راهي قرار گرفته كه كيميايي كند و بي هدف پابه آن گذارده و قصد ندارد براحتي از آن بيرون بيايد. وي كه در آثارش آنچنان مجذوب و مقهور شخصيتهاي داستان مي شود كه به خودي خود(هرچه هم كه مطلوب باشد) به كج راهه مي رود ، نمي تواند يا نمي خواهد با تحولات واقع بينانه برخورد كند و همراه شود. شخصيت ها در آثار اين چندساله كيميايي آنچنان بي حد و اندازه زيادند كه گاه هركدام نياز به پرداخت جداگانه را براي مخاطب لازم مي نمايد و هركدام داراي داستاني مي شوند كه ديگري را زير سايه خود له مي كنند.

چهار سرباز كه رفاقتشان(چون كيميايي دوستي را جداي رفاقت مي پندارد) هرچه هم كه منطقي نباشد(چون كيميايي منطقي خاص در ايجاد رفاقت نمي بيند) باز براي مخاطب وي غيرقابل باور نيست(چون كيميايي مخاطبش را به اين باورها عادت داده است)، اما شخصيت "سرگروهبان" هرچه هم كه به تيپهاي منفعل پيشين كيميايي نزديك باشد، در عنصر درام داستان تاثير چنداني ندارد. در واقع منطقي نيست كه يك ارشد نظامي پابه پاي جواناني سركش كه بايد براي فرونشاندن تمردشان نظام جمع را آنچنان كه در تيتراژ جنجالي فيلم شاهديم به رعايت وادارد، گام بردارد.

كيميايي بايد به منتقدانش و درحال حاضر به دوستداران سينمايش حق بدهد كه ديگر با آثار و شخصيتهاي داستانهايش ارتباطي كه در گذشته برقرار مي كردند، ايجاد نكنند. او آنچنان از كنار خواست مخاطبش براحتي مي گذرد كه انگار براي دوستدارانش فيلم نمي سازد. وي هماني است كه هيچگاه براي دل و خوش آمد خارج از مرزهاي ايران فيلم نساخته و از ويژگي هاي او محسوب مي شود، اما بايد در نظر گرفت كه به هرحال ذائقه تماشاگر ايراني درحال تغيير است و انچنان كه اين تماشاگر از تحولات اجتماعي و سياسي پيرامونش نيز خسته شده، نياز خودرا در آثاري متفاوت تر از آنچه شاهد است جستجو مي كند.

در آخر نيز بايد به اين جماعت مجذوب كيميايي حق داد كه باور نكند اين كارگردان موج نوي سينماي ايران است كه دست به ساخت فيلمي زده كه در زمره پر حرف و حديث ترين فيلمهاي پيش از جشنواره فيلم فجر بود، اما اكنون اثري است كه تماشاگران فيلمهاي وي را از باور اينكه كيميايي ديگر يك سفارشي ساز شده بتوان خارج كردو بر اين باور پاي نفشارد كه كيميايي دست به خودزني زده است.

محمدحسين نيكوپور