تاريخچه راديو از ايستگاه بى سيم تا راديوى سراسرى، ايرج باباحاجى، شرق

شكل گيرى راديو سراسرى ايران به سال هاى ۱۳۱۰ و ۱۳۱۱ برمى گردد كه دستگاه بى سيم در جاده قديم شميران در حوالى پل سيد خندان فعلى با نام اداره بى سيم داير مى شود و گاهى مواقع با موج اين بى سيم برنامه هاى راديوهاى خارجه را مى گرفتند و بيشتر به آهنگ ها و موسيقى اقمار شوروى سابق از جمله آذربايجان و تاجيكستان توجه مى شد كه با سيم كشى و نصب بلند گو در كاخ رضا شاه اين موسيقى ها براى دربار پخش مى شد و از همان سال ها دولت به فكر تاسيس يك راديو مى افتد و اين تصميم را به اطلاع رضا خان مى رسانند و او هم در تماس با آلمانى ها با شركت تلفونكن طرف قرار داد مى شود و موضوع راديو را به اطلاع اين شركت آلمانى مى رساند و قراردادى با آنها امضا مى كند تا شركت تلفونكن دستگاه هاى فرستنده و گيرنده را در تهران نصب نمايد و كار شروع مى شود به طورى كه با شروع تنش هاى بين المللى و شروع تهديدات، شاه به شركت آلمانى فشار آورد كه هرچه سريع تر كار را به اتمام برسانند و سرانجام در روز چهارم ارديبهشت سال ۱۳۱۹ راديو تهران با نام بى سيم نيروى هوايى افتتاح مى شود. در آغاز كار در اين راديو از اخبار و گزارش و مطالب جدى خبرى نبود و مرتباً از آن آهنگ و ترانه پخش مى شد و گهگاهى چند نكته ادبى يا انتقادى از آن به گوش مى رسيد. در اواخر دهه ۲۰ راديو رسميت پيدا كرد و كم كم از پوشش ارتش و نيروى هوايى خارج شد و زير پوشش وزارتخانه اطلاعات و تبليغات و جهانگردى قرار گرفت و رياست آن را حسينقلى مستعان به عهده داشت و از همان موقع بازيگران تئاتر از جمله گروه باربد و تئاتر تهران كه در لاله زار فعاليت داشتند پايشان به راديو باز شد و برنامه هاى نمايشى و كمدى را براى راديو اجرا مى كردند. در آن اوايل برنامه هاى راديو از ساعت
۳۰/۸ صبح شروع مى شد و تا ۳۰/۱۱ به مدت ۳ ساعت برنامه اجرا مى كردند و بعد از ساعتى استراحت از ساعت ۳۰/۱۵ بعدازظهر تا ۳۰/۱۶ نيز يك ساعت برنامه داشت. يكى از معروف ترين برنامه هاى راديو در اوايل كارش افسانه هاى هزار و يك شب بود كه استقبال زيادى از آن شد و طرفداران زيادى داشت و بعد ها با باز شدن پاى هنرمندان به راديو و اجراى برنامه و ورود راديو به خانه ها از آن برنامه ها هم استقبال زيادى شد. به طورى كه گاهى موارد در هنگام اجراى اين برنامه ها خيابان هاى تهران خلوت مى شد و پرنده پر نمى زد.
از سال ۱۳۳۴ اداره كل انتشارات و راديو تشكيل شد و اين اداره سر و سامانى به وضع راديو در ايران داد و در گوشه و كنار ايران از جمله شهر هاى بزرگ دستگاه هاى فرستنده و گيرنده كه داراى قدرت بالايى بودند نصب شد تا ديگران هم از برنامه هاى راديو بهره مند شوند و بدين ترتيب در سال ۱۳۴۲ راديو تهران نام خود را به راديو سراسرى ايران تغيير داد و برنامه هاى گوناگونى از آن پخش مى شد كه يكى از اين برنامه هاى معروف راديو برنامه صبح جمعه با شما بود كه تا به امروز ادامه دارد. در آن زمان شروع اين برنامه به صورت اجراى نمايش و ترانه هاى كمدى بود كه در راديو اجرا مى شد و معروف ترين چهره هاى اين برنامه و راديو برنامه شاباجى خانم (مرحوم زرندى) و خان عمو و ميرزا عبدالغنى (مشكين) بود و همچنين منوچهر نوذرى كه نقش دردونه حسن كبابى را اجرا مى كرد و به دردونه معروف بود. اگرچه از همان نسل قديم صبح جمعه اى ها همين استاد منوچهر نوذرى تا به امروز باقى مانده و همچنان در اين برنامه رُل هاى مختلفى را اجرا كرده كه در اين سال ها معروف ترين آنها آقاى ملون بود و با همين نقش بر سر زبان ها بود. راديو بعد ها قسمتى از زمان خود را به موسيقى اختصاص داد و برنامه هاى شما و موسيقى و گل هاى جاويدان از پرشنونده ترين برنامه ها بودند. براى كودكان و نوجوانان نيز برنامه هايى اجرا مى شد كه به صورت جدى نبود و اين برنامه ها بيشتر در قالب نصيحت و اندرز بود.
راديو در اوايل دهه ۴۰ به صورت شبانه روزى شد و ۲۴ ساعته برنامه داشت و به مرور زمان اضافه شدن هنرمندان بزرگ نمايش و تئاتر مانند مقبلى، قنبرى، تابش، قدكچيان، بهمينار به محفل شنوندگان راديو گرمى خاص بخشيده بود. هنرمندانى مانند مهين ديهيم و شمسى فضل اللهى نيز از اين جمله بودند. بعد ها گروه هاى نمايشى مختلفى برنامه هاى خود را در راديو اجرا مى كردند و به هنگام تابستان و فصل گرما نيز ايستگاهى راديويى به نام راديو دريا نيز از كنار سواحل درياى خزر از استان مازندران شهر چالوس برنامه هاى جالبى را به راديو سراسرى رله مى كرد.

بعدها با گسترش راديو و ايجاد استوديو هاى جديد و پيشرفته اداره راديو به ميدان ارك (پانزده خرداد) در منطقه بازار نقل مكان كرد و پاى هنرمندان زيادى به اين اداره باز شد. هنرمندانى چون رهى معيرى شاعر، كه با حسين ياحقى و پرويز ياحقى، عبدالعلى وزيرى و قوامى، برادران وفادار و برادران محجوبى به هنر نمايى مى پرداختند و برنامه هاى مفرح و گوناگونى را براى شنوندگان اجرا مى كردند و اگرچه بسيارى از اين هنرمندان از اين دنيا رفته اند و بسيارى نيز باقى هستند و هرگاه كه از جاده قديم شميران (شريعتى) گذر مى كنند در حوالى سيد خندان پشت ساختمان بلند مخابرات، ساختمان كوچكى را مى بينند كه ياد آور خاطرات زيادى است و به ياد مى آورند روزى را كه براى اولين بار گوينده اى از پشت بلند گوهاى آن اعلام مى كرد اينجا راديو بى سيم صداى ما را از تهران مى شنويد و مردمى كه جمعه ها با شوق فراوان در انتظار شنيدن برنامه صبح جمعه با شما بودند و شنيدن آواى مرحوم بنان از برنامه گل هاى جاويدان برايشان روح نواز بود. اداره راديو امروزه بسيار گسترده شده و شامل بخش هايى از جمله راديو فرهنگ، راديو سراسرى، راديو پيام، راديو ورزش شده. راديويى كه در آغاز به صورت بى سيم دو ساعت برنامه داشت امروزه بخش هاى مختلفى را به صورت ۲۴ ساعته يا ۱۲ ساعته در حال اجرا دارد.