نگاهی به سلوک دينی مهندس مهدی بازرگان، سخنان مهدی ممکن در بزرگداشت مهدی بازرگان در پاريس

(بزرگداشت پانزدهمين سال فقدان مهندس مهدی بازرگان در شهرپاريس) *

مهدی ممکن باتوجه به گستردگی تاليفات, سحنرانی ها وآثاردينی مهندس بازرگان وزمان محدود برای ايراد سحنرانی, بيانات خود را به نگاه مهندس بازرگان به بعثت انبياء (عليهم السلام) محدود نمود.
اوگفت طبق آموزه های قرآن هدف اصلی رسالت انبياء آشکارساحتن سرشت يکتا پرستی انسان ومنطبق برآفرينش کل هستی است (۱)
نماد هدف مذکور کلمه لااله الاالله (نيست معبودی جزخدا) است , خدائی که قابل توصيف وتعريف نميباشد(۲)
پيامبران بهنگام حضورشان درقوم خود, درراه تبليغ يکتا پرستی ومبارزه با شرک متحمل آزار وسختی ها ی فراوان ميشوند بويژه ازناحيه اشراف و قدرتمدارانی که يکتا پرستی, مانع ادامه ستم آنها به مردم وتعطيل امتيازات انحصاری شان ميگردد.
اما جان سخت ترين وپايدارترين نوع شرک,پس ازرحلت وغيبت پيامبر رخ مينمايد بدين ترتيب که متوليان رسمی دين ازپيامبر"بت"ميتراشند وکسی که آمده بود بت شکنی کند خودتبديل به بت جديد ميگردد؛ بارزترين اين نوع شرک درادعای احباريهود ورهبانان نصرانی ديده ميشود که به پيامبران نسبت فرزندی به خدا دادند (۳)و ازآنجا که پايه اين نوع شرک برحهل وتحميق مردمی استواراست که تصوری توهم آميزو آسمانی ازانبيا,دارند ميدان برای دين فروشان بازترميشود؛

سخنران افزود با وجود اينکه قرآن ازطريق آياتی راه را براين نوع شرک بسته است معهذا اسلام هم ازدست اندازی های شرک آلود پس ازرحلت رسول اکرم برکنار نماند ودرجعل حديث وروايت به رسول خدا ويژگی های اغراق آميزی را نسبت دادند که به هيچوجه با آموزه های قرآن وعقل ومنطق تناسب ندارد ازاين دست که خداوند تعالی کائنات را به خاطررسول اکرم آفريد و نورمحمدی را قبل از پيدايش کائنات بوجودآورد و..... روشن است که قائل شدن به اينگونه رابطه خاص پدرفرزندی وميراث بری ازخدا يا رابطه استثنائی خداوند با بندگانش اولا نوعی توصيف ازخدای وصف ناپذيراست ودرثانی "ضوايط"ی راکه ناموس هستی برآن ها استواراست فدای "روابط " ميسازد!
سحنران نتيجه گرفت آنجا که روابط بر ضوابط حاکم شود آنچه تباه ميشود منش وشخصيت ذاتی انسان است چرا که محصولش ازطرفی ظهورخودکامکان با عنوان ظل الله وقبله عالم وسلطان صاحب قران وقدرقدرت وواليان مطلق خدا و....خواهد بود وازطرف ديگر سفله گان ونوکران جان نثاروغلامان خانه زاد و خاک پای بندگان اعليحضرت و...وازهمين جاست که شاخصه اصلی حکومت های خود کامه وبويژه نوع دينی آن را عدم پايبندی به ضوابط وقانون تشکيل ميدهد چه شرعی وچه عرفی, حتی قوانينی که خود به پاسداری ازآن تعهد نموده وقسم ياد کرده اند.
مهندس بازرگان در مبارزه با چنين فساد است که در ايام مبعث وهرجا که مناسبتی پيش ميامد درسخنرانی هايش به موضوع بعثت انبياء می پرداخت وقلم ميزد.وبرآياتی ازقرآن تکيه ميکرد که موضوع آنها پيش گيری مسلمانان ازافتادن به دام انحراف و شرکی که ازرسول اکرم" بت " ميسازد وموجودی غير بشری وآسمانی ارائه ميدهد: آياتی که تاکيد دارد رسول خدا بشری مثل سايرين است؛ فقط به او ازطرف خدا وحی ميشود؛آياتی که تصديق ميکند رسول خدا غيب نميداند؛ آياتی که رسول خدارا ازخطا واشتباه مصون نميداند؛آياتی که رسول خدا ازعذاب قيامت درصورت ارتکاب معصيت, استثنا نميشود؛ آياتی که به رسول خدا تذکر ميدهد وظيفه ای جزابلاغ پيام ندارد؛ آياتی که رسول خدا را ازسيطره ونگهبانی وکالت بر مردم بر حذر ميدارد وهمچنين آيه ۱۴۴سوره آل عمران که ميگويد"محمد, رسولی بيش نيست؛ همچنانکه رسولان پيشين وهرآينه بميرد يا کشته شود جای آن نيست که مردم به مواضع گذشتگانشان برگردند؛ (مضمون همين آيه درآيه ۷۵ سوره نساء در مورد مسيح تکرار شده است)
واين پيام روشنی است براينکه اصالت در پيام است ونه آورنده پيام
اينکه هروز در جوامع اسلامی در شبانه روز چندين نوبت درماذنه ها شهادت وندا سرداده ميشود که محمد(فقط) رسول خداست , اينکه مسلمانان درتمام نمازهای شب وروز خود بايد شهادت دهند که محمد بنده خدا ورسول اوست؛ اينکه اولين تلقين به گوش نوزاد مسلمان همين شهادت است , اينکه تاکيد ميشود آخرين کلام مسلمان پيش ازمرگ همين شهادت باشد واينکه درهرجا وهرمناسبت ديگر, اقرار به همين شهادت توصيه ميشود همه وهمه کوششی است که ازمحمد بت شکن, بت ساخته نشود.نتيجه اين تمهيدات درقرآن اين شد که معاصران رسول خدا در ذهن خود از او دوچهره ميشناختند؛ يکی محمد رسول الله وديگری محمدابن عبدالله؛ هنگامی که متصل به وحی بود ازخطا مصون بود وحرف او کلام خدا بود(محمد رسول الله) در ساير مواقع بين او وديگران فرقی نبود (محمدابن عبدالله)؛ گاه مطلبی ميگفت ومخاطبانش سئوال ميکردند اين کلام خداست يا سخن خودت؟ ودر صورت دوم کسی ملزم به پذيرفتن آن نميشد.
سخنران اظهار داشت ازنقاط درخشان جنبش سبزاين است که برهدف يعنی بازپس گرفتن حق غصب شده ملت تاکيد ميشود ونه به فرد وهمين ضمانت خواهد کرد که در دام انحراف آلوده به شرک گرفتار نيايد
مهدی ممکن ياد آور شد اخلاق بتوارگی وعوضی گرفتن بت شکن بجای بت منحصربه جوامع دينی وگذشته های دور نيست؛ که مقبره ها قبله وبتکده شود وتصويرآقای خمينی درماه ديده شود وجمکران زيارتگاه عمومی شود ,بلکه پديده ای است که همه جوامع را تهديد ميکند وبعنوان مصداق روشن از بت سازی "مبارزه ضد امپرياليسم"در نيم قرن اخيردر ميهن ياد کرد که چگونه مدافعان راديکال آن آب به آسياب امپرياليسم ريختند وکمک به سقوط دولت دکتر مصدق ونيزتضعيف دولت بازرگان کردند.معاون مطبوعات وزارت ارشاد دردولت موقت, گفت در اينمورد شايسته است به مطبوعات سال های ۳۰/۳۱ و۵۷/۵۸ مراجعه شود. ويادآورشد هم اکنون درجامعه ما بعضی مقامات از"مبارزه با دشمن خارج" بت ميسازند ودائم برتنور آن ميدمند که بگفته علی (ع) کلمه حقی است ولی اراده باطلی پشتوانه آنست.
مهدی ممکن در مورد اطاعت از"اولی الامر" که سئوال شد اظهار داشت درقرآن کريم آيات متعددی وجود دارد که به اشکال مختلف امربه اطاعت ازخدا ورسول شده است ودرمواردی حتی اطاعت ازرسول را بمثابه اطاعت ازخدا طرح ميکند وهمچنين درآياتی پرواداشتن ازخدا همراه اطاعت ازرسول آمده است ؛ تنها در يک مورد(آيه۵۹ سوره نساء) چنين آمده است : "ای آنانکه ايمان آورده ايد اگر بخدا وآخرت ايمان داريد اطاعت کنيد خدا ورسول واوليای امرخود را واگردرچيزی نزاع داشتيد به خدا ورسولش ارجاع دهيد اين بهترونکوتراست در فرجام"
دراين آيه که غالبا به بخش اول آن توجه ميشود واز بخش دوم سهوا ويا عمدا غفلت ميشود سه نکته مهم نهفته است : اول اينکه اوليای امربصورت جمع آمده وهمه متصديان اموررا دربر ميگيرد نه يکنفر خاص را دوم اينکه آنها (اوليای امر)ازخود شماهستند وفرقی باشما ندارند وسوم اينکه تائيد ميکند که بين شما واوليای امرامکان پيش آمد اختلاف وجدال وجود دارد دراين صورت آنرا به(کتاب) خدا و(روش) پيامبربعنوان ملاک (فصل الخطاب)ارجاع دهيد وبدين ترتيب خق انتقاد واعتراض به متصديان را برای حکومت شوندگان به رسميت ميشناسد.
۱-آيه سی ام سوره روم
۲-آيه ۱۵۹سوره صافات –نهج البلاغه فراز چهارم خطبه۱۵۲
۳-آيه سی ام سوره توبه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* ـ بزرگداشت پانزدهمين سال فقدان مهندس مهدی بازرگان در شنبه سی ام ژانويه ٢٠١٠(دهم بهمن ماه ١٣٨٨) در شهرپاريس با حضور عده ای از هموطنان برگزارشد.
سخنرانان جلسه آقايان منصور بيات زاده ، احمد سلامتيان و مهدی ممکن بودند.