منافع اقتصادى چين در ايران چيست؟، دیپلماسی ایرانی

در حالی که کشورهای غربی به سمت اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران حرکت می‌کنند و روز به روز مواضعشان در برابر ایران به هم‌ نزدیک‌تر می‌شود، چین همچنان با اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران مخالفت می‌کند و معتقد است اعمال تحریم‌های بیشتر نه تنها سودی ندارد بلکه بر عکس بر گره‌های پرونده‌ هسته‌ای ایران می‌افزاید.

این در حالی است که ظاهرا غرب توانسته از پس روسیه بر آید و آن کشور را با خود همراه کند در حالی که هنوز از پس چین بر نیامده است. روسیه روز به روز از ایران دورتر می‌شود و لحن و کلامش دائما به غربی‌ها بیشتر نزدیک می‌شود.

کارشناسان علت اساسی این موضعگیری چین را قبل از هر چیز منافع اقتصادی این کشور در ایران می‌دانند. اخیرا سرمایه گذاری شرکت‌های چینی در کشورهای مختلف جهان و از جمله ایران افزایش یافته است.

همکاری‌های اقتصادی چین و ایران به‌ویژه در بخش انرژی بسیار گسترش یافته به گونه‌ای که هم اکنون ایران روزانه حدود 448 هزار بشکه نفت خام به چین صادر می‌کند.

به گفته اسدالله عسکراولادی رئیس اتاق مشترک صنایع – تجاری ایران و چین، حجم مبادلات تجاری چین و ایران به 29 میلیارد دلار رسیده است. بدین ترتیب چین بزرگترین شریک تجاری ایران محسوب میشود.

بخش عمده‌ای از محصولات ایران که به چین صادر می‌شود، مواد خام است و عمدتا شامل نفت خام، پوست، سنگ آهن، آلومینیوم، گوگرد، گل وغیره است. 60 درصد تراز تجاری (از29 میلیارد دلار) سهم صادرات ایران به چین و 40 درصد دیگر آن هم سهم صادرات چین به ایران است.

هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه امریکا در روز 30 ژانویه ضمن تاکید بر افزایش تحریم‌ها علیه ایران گفت: «برای اخذ رای چین در شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد افزایش تحریم‌ها علیه ایران باید پکن را مورد فشار قرار داد.»

سوای اختلافات چین و امریکا بر سر مساله فروش سلاح توسط امریکا به تایوان و مسائل حقوق بشری، همکاری‌های تنگاتنگ و پرسود اقتصادی ایران و چین به گونه ای است که بی‌رغبتی چین برای همراهی با غرب بر سر تحریم ایران کاملا مشهود است.

به خاطر افزایش جهشی نیاز سالانه انرژی پکن، چین سرمایه گذاری‌های خود در کشورهای صاحب حوزه‌های انرژی به‌ویژه در بخش نفت و گاز کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی را افزایش داده است. از این لحاظ شرکت چین در لوایح نفت و گاز ایران برای پکن حیاتی است.

به گزارش سایت رسمی ادارات گمرکی چین، در سال 2009 به این کشور 204 میلیون تن نفت وارد شده است که در این میان عربستان سعودی رتبه اول و ایران رتبه دوم را به خود اختصاص داده‌اند.

سرمایه‌گذاری‌های نفتی چین در ایران

امروزه شرکت‌های چینی پس از اعمال تحریم علیه ایران از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد، جای شرکت‌های غربی در لوایح انرژی ایران را گرفته‌اند. مثلا در فاز 11 پروژه بهره‌برداری از حوزه پارس جنوبی ایران چین بیشترین سهم را دارد. پس از آنکه شرکت توتال فرانسه از مشارکت در این پروژه امتناع کرد، شرکت دولتی سی‌ان‌پی‌سی (CNPC) چین به راحتی جای آن را گرفت.

سهم حجم شرکت چین در پروژه‌های نفت و گاز ایران در حدود 50 میلیارد دلار است که 35 الی 40 درصد آن در پروژه‌های مختلف به مرحله اجرا رسیده است.

در همیت رابطه پکن بر اساس توافق‌نامه منعقد شده میان شرکت ملی نفت ایران (NIСO) و شرکت ملی نفت چین CNCP 90 درصد هزینه توسعه حوزه نفت و گاز آزادگان را پرداخت خواهد کرد. در حال حاضر 90 درصد این پروژه متعلق به نیکو و 10 درصد دیگر آن متعلق به شرکت اینپکس (Inpex) ژاپن است.

بر اساس این قرارداد CNCP 70 درصد سهم ایران در این پروژ را خریداری کرده و 20 درصد باقیمانده را نیز از طریق فاینانس به خود اختصاص داده است. حوزه آزادگان در سال 2000 تاسیس شد و ذخایری در حدود 42 میلیارد بشکه نفت دارد. در مرحله اول این پروژه روزانه 150 هزار بشکه نفت استخراج می‌شود که به این رقم در مرحله دوم 110 هزار بشکه افزوده خواهد شد. هزینه این پروژه به طور کل در حدود 5/2 میلیارد دلار است.

چین در پروژه نفت و گاز آزادگان شمالی نیز سرمایه‌گذاری کرده است. هزینه این پروژه حدودا دو میلیارد دلار است. شرکت ملی نفت چین در این پروژه با ایران قرارداد دارد. در مرحله اول این پروژه تولید روزانه 72 هزار بشکه و در مرحله دوم تولید 75 هزار بشکه نفت در نظر گرفته شده است.

در سال 2007 ایران برای توسعه حوزه یادآوران با شرکت سینوپک (SINOPEC) چین قرادادی به ارزش دو میلیارد دلار امضا کرد. در این پروژه در طول دو سال افزایش تولید روزانه نفت به 20 هزار بشکه و در مرحله بعد 85 هزار بشکه برنامه ریزی شده است.

میان شرکت شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفت چین نیز قراردادی با سرمایه‌گذاری 7/4 میلیارد دلار برای توسعه فاز 11 پروژه پارس جنوبی امضا شده است. یک دهه پیش این پروژه به شرکت فرانسوی توتال داده شده بود. توتال به دلیل تحریم‌های بین المللی علیه ایران این پروژه را رها کرد. در فاز 11 این پروژه تولید روزانه 50 میلیون متر مکعب گاز طبیعی و 1900 فوت مکعب گاز ترش برای تامین خوراک طرح گاز مایع در نظر گرفته شده است.

یکی دیگر از موافقت‌نامه‌های موجود میان ایران و چین قرارداد میدان پارس شمالی است که ارزش احتمالی آن 16 میلیارد دلار است. برای توسعه مرحله اول این پروژه در ماه ژانویه سال 2009 قراردادی به ارزش دو میلیارد دلار میان ایران و چین به امضا رسید. پیش‌بینی می‌شود کار توسعه این پروژه 12 سال طول بکشد. انتظار می‌رود با تکمیل هر فاز این پروژه روزانه 35 میلیون متر مکعب گاز طبیعی تولید شود. حجم ذخایر تخمینی این میدان 9/58 تریلیون فوت مکعب است. در سال 2006 شرکت چینی کنوک (CNOOC) در رابطه با این پروژه با ایران قراردادی امضا کرد.

در حال حاضر نیز شرکت ملی نفت چین برای خرید گاز مایع طبیعی از ایران به ارزش 6/3 میلیارد دلار در حال مذاکره با طرف ایرانی است. این مذاکره برای تولید گاز مایع از فاز 14 پروژه پارس جنوبی ایران صورت می‌گیرد. این شرکت همچنین به منظور عملیات حفر و بهره برداری نفت و گاز در بخش ساحلی دریای خزر ایران نیز مذاکراتی را با ایرانی‌ها آغاز کرده است.

از سوی دیگر حجم روزانه بنزین وارداتی ایران 22 میلیون لیتر است. بر اساس قراردادهای امضا شده برای واردات بنزین با چین و ونزوئلا، ایران روزانه از این کشورها 11 میلیون لیتر بنزین (جمعا بصورت مستقیم و با واسطه) وارد می‌کند. به عبارت دیگر 50 درصد واردات بنزین ایران از این دو کشور تامین می‌شود.

در حال حاضر تقاضای داخلی روزانه بنزین در ایران 67 میلیون لیتر است که 22 میلیون آن (120 هزار بشکه) از خارج وارد می‌شود.