10 فيلم ايراني تاثيرگذار در سياست، اعتماد

مجله امريکايي «سياست خارجي» با انتشار فهرستي 10 فيلم سياسي سينماي ايران را که به نوعي به موضوع سياسي پرداخته اند، اعلام کرد. در اين فهرست فيلم «گاو» ساخته داريوش مهرجويي در رتبه نخست قرار دارد. نويسنده اين گزارش در توضيح فيلم هاي برگزيده اين فهرست چنين آورده است.

گاو؛ داريوش مهرجويي

يکي از نخستين- اگر نگوييم اولين- فيلم موج نو سينماي ايران فيلم «گاو» ساخته داريوش مهرجويي است که تاثير بسيار زيادي بر سينماي ايران داشته است. اين فيلم توانسته نسل هاي متعدد سينماگران ايراني را به پرداختن به معضل هاي جدي اجتماعي ايران وادارد. «گاو» به عنوان درامي روانشناختي يک روستايي فقير را به تصوير مي کشد که به خاطر از دست دادن گاو خود غمگين شده و به اين مي انديشد که خود، تبديل به گاوش شده است. شاه اکران فيلم را در آن زمان به دليل نمايش ايران به عنوان کشوري فقير و عقب مانده ممنوع کرد اما شايع شد که امام خميني (ره) از اين فيلم حمايت کرده و همين دليل باعث شد او هيچ فيلمي را در آن سال توقيف نکند.

قيصر؛ مسعود کيميايي

«قيصر» يکي از نخستين فيلم هايي بود که «ضد قهرمان» ايراني را- که شايد محبوب ترين الگوي من در اين مورد است- ترويج داد. در اين فيلم بهروز وثوقي نسخه ايراني کلينت ايستوود را بازي کرده است. «قيصر» روايت مردي است که پس از بازگشت به خانه اش، براي انتقام از مقصران تجاوز به خواهرش به کشتن آنها اقدام مي کند. اين فيلم تصوير خشونت در سينماي ايران را در دهه 1970 تغيير داد و پرسشي را خطاب به تمام نسل جوان سينماگر ايراني که به تعصب هاي کورکورانه در سينما علاقه داشتند، مطرح کرد. اينها همان بچه هايي بودند که بسياري شان با مدل موي «قيصري» رژيم شاه را منقرض کردند.

گوزنها؛ مسعود کيميايي

در «گوزنها» هم با بازي بهروز وثوقي، نقش نخست فيلم مردي معتاد به ترياک است که از دست پليس فرار مي کند. نسخه اصلي اين فيلم با يک تيراندازي تماشايي به پايان مي رسد. اما نسخه سانسورشده يي که در ايران به نمايش درآمد، با نمايش تسليم بازيگر نقش نخست پايان مي يابد. «گوزنها» در سال 1978 در سينما رکس آبادان اکران شد؛ زماني که درهاي سينما قفل شد و 500 نفر از تماشاچيان فيلم محبوس شدند و در آتش سوختند؛ اتفاقي که تاثير بسزايي در براندازي رژيم شاه داشت.

برزخي ها؛ ايرج قادري

«برزخي ها» به عنوان يکي از اولين فيلم هاي مربوط به جنگ ايران و عراق داستان گروه کوچکي از ضدانقلابيون را روايت مي کند که طي حادثه يي با بازشدن زندان هاي شاه در سال 1980 آزاد شده اند. اين گروه شامل يک مامور سابق ساواک، يک سرمايه دار و يک آدمکش وقتي در طول فرارشان به مرز عراق مي رسند، درگير جنگ مي شوند و به تدريج شروع به همراهي در دفاع از يک شهر مرزي مي کنند. کارشناسان سينماي ايران ممکن است حضور «برزخي ها» را در اين فهرست 10 تايي، انتخابي عجيب و ناهماهنگ با بقيه فهرست قلمداد کنند اما اگر چه «برزخي ها» هيچ وقت توقيف نشد، مسوولان آن را به دليل حضور چند ستاره سينماي قبل از انقلاب ناصر ملک مطيعي، محمدعلي فردين، سعيد راد و ايرج قادري چندان تاييد نمي کردند. جنجالي که بر سر فيلم به پا شد، به مشکلات جدي براي وزير وقت فرهنگ و ارشاد اسلامي ، سيدمحمد خاتمي، انجاميد که بعدها رئيس جمهور کشور شد. محسن مخملباف يکي از سردمداران جريان نوين سينماي معاصر ايران چنان از برزخي ها بيزار بود که مي گفت با ديدن اين فيلم تصميم به فيلمسازي گرفته است.

باشو غريبه کوچک؛ بهرام بيضايي

اين بدون ترديد يکي از بهترين فيلم هاي مربوط به جنگ ايران و عراق است که رويکرد بهرام بيضايي به برخي موضو ع هاي تابو شده در حيطه جنگ آن را شاخص مي کند. فريادي است عليه جنگ و ويراني هايي که براي اقوام مختلف در پي داشت. فيلم تا دو سال بعد از پايان جنگ توسط مسوولان وقت توقيف شد. همچنين ديدگاه فيلم نسبت به تبعيض قومي و نژادي در اقشار بومي ايران، باعث جنجال هايي در اطراف آن شد. باشو پسرکي سياهپوست و اهل جنوب ايران بود که ميان سفيدپوستان شمالي ناگزير به تطبيق خود با اوضاع مي شد. از طرف ديگر تصوير مقتدري که فيلم از شخصيت اصلي زن نشان مي داد و در فيلم هاي بيضايي در آن دوران به يک شمايل بدل شده بود، در سينماي ايران کمياب به نظر مي رسيد. درام فيلم حول قصه پسرک مي گردد که بعد از ويراني روستا و از بين رفتن کل خانواده اش به دست عراقي ها سوار کاميوني مي شود که در مزرعه يي در شمال ايران توقف مي کند. باشو از مزرعه يک زن و دو فرزندش سر درمي آورد و زن به تدريج در تقابل با فشارهاي محيط، مردم و طبيعت اطراف، مادري او را بر عهده مي گيرد.

اما مجله «سياست خارجي» در ادامه فهرست 10 تايي خود نام فيلم هاي معروف ديگر سينماي ايران را هم قرار داده است. «گبه» محسن مخملباف، «آدم برفي» ساخته داوود ميرباقري، «نيمه پنهان» به کارگرداني تهمينه ميلاني، فيلم جنجالي «مارمولک» ساخته کمال تبريزي و «سنتوري» داريوش مهرجويي که هيچ وقت در ايران اکران نشد، به ترتيب در ادامه فهرست فيلم هاي تاثير گذار سياسي ايراني معرفي شده اند.