ضياء موحد: بسياري از شاعران ما در زمان سعدي اشعري بودند، ايلنا

ما در دنياي پس از دكارت و مدرنيته زندگي مي‌‏كنيم؛ پس نگاه ما به‌‏كلي با دنياي سعدي متفاوت است

تهران- خبرگزاري كار ايران
دكتر ضياء موحد معتقد است؛ بسياري از شاعران ما در زمان سعدي, چون مولوي و حافظ اشعري بودند و اخلاقياتشان را بايد در قالب آن مكتب بررسي كنيم.
دكترضياء موحد, عضو هيات علمي موسسه‌‏ پژوهشي حكمت و فلسفه ايران, در گفت‌‏وگو با خبرنگار سرويس فرهنگ‌‏ و انديشه ايلنا, درباره وضعيت اخلاقيات در جامعه‌‏اي كه سعدي زندگي مي‌‏كرد, گفت: قسمت عمده‌‏ وضيعت اخلاقيات در زمان سعدي, مقارن با حمله هلاكوخان به بغداد و حمله مغول است. در اين دوره, اخلاقيات سقوط مي‌‏كند و بازار تملق از حكمرانان تازه به حكومت رسيده و نزديك به دربار مغول اهميت پيدا مي‌‏كند و بسياري از تملق‌‏هاي بي‏سابقه در آن دوران به اوج خود مي‌‏رسد.
دكتر موحد با اشاره به اين نكته كه دوران سعدي, دوران سقوط اخلاقيات است، تصريح كرد: دوران سعدي متفاوت با دوران اوايل حمله اعراب به ايران است و او يكي از آخرين بازماندگان دوران نهضت ترجمه است مه زبان سفاح و شجاع سعدي اين را نشان مي‌‏دهد.
به گفته موحد شاعر سنتي از زبان همه افراد صحبت مي‌‏كند، بنابراين اگر گاهي اوقات در نوشته‌‏هاي سعدي تناقض هايي ديده مي‌‏شود، در اين تناقض‌‏ها بايد متن را نيز در نظر گرفت.
وي گفت: سعدي گاهي از نظر ديگران حرفش را مي‌‏زند؛ براي مثال وقتي سعدي مي‌‏گويد"دروغ مصلحت آميز بهتر از راست فتنه انگيز است"، اين حرف او براي نجات دادن جان بي‌‏گناهان است, در حالي كه او در جايي ديگري با صراحت مي‌‏گويد،"اگر دروغ تو را از بند رهايي دهد؛ بهتر است كه نگويي و نجات پيدا نكني."
به گفته اين استاد دانشگاه بايد ببينيم كه در هر مورد سعدي از زبان چه كسي حرف مي‌‏زند.
وي با بيان اين نكته كه آثار سعدي ادامه سنت اندرزنامه‌‏ها است و او خود را اندرزگو و آدم اخلاقي مي‌‏داند، خاطر نشان كرد: ادبيات ذاتاً اخلاقي است و بعضي مطالب مثل هزليات و بعضي شعرهايي كه نمي‌‏دانيم آيا منسوب به سعدي است يا خود او گفته است نكات ظريفي دارد.
موحد در ادامه سخنان خود به اين نكته كه سعدي در تمام زمينه‌‏ها طبع آزمايي كرده اشاره كرد و افزود: او هم غزل و هم هزل گفته است كه اين پورنوگرافي(هرزه‌‏نگاري) نيست و شعري نيست كه براي تحريك شهوات مردم گفته شده باشد, بلكه نوعي شيطنت و بازي با كلمات است و به خاطر ترويج اخلاق بد گفته نشده است.
اين استاد فلسفه گفت: بعضي مطالب سعدي جنبه طنز دارد و در ضمن ما هر شاعري را بايد به خاطر نكات قوتي كه در زبان و ادبيات دارد نيز بررسي كنيم.
وي درباره منشا اخلاق گرايي سعدي اظهار داشت: سعدي مسلما متاثر از تعليمات اسلامي است چون او شاعر مسلماني است و متاثر از اخلاقيات اشاعره است.
اين عضو هيات علمي موسسه‌ پژوهشي حكمت و فلسفه ايران با اشاره به اين نكته كه لقب شيخ براي سعدي تزئيني نيست و معناي

خاصي داشته است,تاكيد كرد: مساله مهم ديگر در اخلاق گرايي سعدي, عرفانيات اوست و او را جزء مشايخ صوفيه مي‌‏دانند و اسم او نيز در طبقات صوفيه آمده است؛ در حاليكه اسم حافظ نيامده است.
وي در مقايسه وضعيت اخلاقي جامعه امروز با جامعه زمان سعدي گفت: ما در دنياي بعد از دكارت و بعد از مدرنيته زندگي مي‌‏كنيم و نگاه ما به كلي با دنياي سعدي متفاوت است.
موحد افزود: در دنياي سعدي, زمين مركز عالم بود, انسان اشرف مخلوقات بود و مقصود از خلقت آدم مشخص بود اما در زمان ما هيچ كدام از اينها جواب مشخص ندارد مگر در قالب اديان.
اين مؤلف و پژوهشگر فلسفه و ادبيات با بيان اين نكته كه آنچه بر زمان ما مسلط است روحيه مدرن و نگاه مدرن به جهان, اخلاقيات و اديان است، خاطر نشان كرد: با ديد انتقادي نگاه كردن يعني به ميزان زيادي تعقل را جاي تعبد نشاندن كه در چنين دنيايي مقايسه و قضاوت كردن به راحتي امكان‌‏پذير نيست.