شاملو، شهرام عدلي پور

احمد شاملو نام آشنای ادبیات معاصر فارسی ، بزرگ مردی ست که می توان با همه ی اندیشه ها و آثارش موافق نبود و پاره ای از اشعارش را نپسندید اما نمی توان در بزرگی او تردید کرد . معمولن آدم های بزرگ اشتباه های بزرگی هم دارند و شاملو هم از این قاعده مستثنا نیست ، برای نمونه او که از سر خود شیفتگی خود را غول زیبایی می دانست ایستاده بر استوای زمین که به نظر من چندان هم دور از واقعیت نیست و تنها بیان اش از زبان خود او کمی ناخوشایند ست به خود حق می داد در هر زمینه ای اظهار نظر کند آن هم با لحنی تحقیر آمیز و پا در عرصه هایی بگذارد که نه به او مربوط بود و نه در حوزه ی تخصصی اش ، و البته فراموش نکنیم که بخشی از این موضوع به خاطر تقاضاهایی بود که از او به عنوان یک مرجع فکری می شد و نتیجه ی تفکیک نا پذیر بودن حوزه های فکری و تخصصی در دیار ما و کم بود اندیشمندان بزرگ ست که انگشت شمار بزرگان ما را مجبور می کند در هر زمینه ای پاسخ گو باشند وباری بیش از طاقت و توان خود به دوش کشند و به راه هایی کشیده شوند که نباید . برای نمونه او گاه در سینما که تخصص حرفه ای اش نبود دخالت می کرد و ناگهان مثلن هیچکاک را ابله می پنداشت و گاه در مورد موسیقی سنتی اظهار نظر می کرد و چون زیاد نمی پسندیدش آن را « عرعر » می دانست ، گاه در مورد شعر کلاسیک سخن می گفت و بیش تر ش را مشتی « مزخرف و اراجیف » می دانست و گاهی چنان شیفته ی زبان فاخر و زیبای خود می شد که مستبدانه بالای سر آن چمبره می زد و هیچ تاویل و تفسیری را به جز آن چه خود می پسندید نمی پذیرفت و هر کسی را با لحنی گزنده و نیش دار و با طعن و کنایه می نواخت .
اما از این همه که بگذریم خدمتی که او به فرهنگ و ادبیات ما کرده است کم نظیر و ستودنی ست . حجم گسترده ی فعالیت های حرفه ای و هنری او در شعر ، ترجمه ، شعر و داستان کودکان ، بازخوانی متون کهن ، سخن رانی و شعرخوانی ، تولید نوارهای صوتی شعر و موسیقی با صدای خودش و پژوهش در فرهنگ عامه که حاصل آن کار عظیم « کتاب کوچه » است چنان ست که می توان او را به تنهایی بخشی از فرهنگ معاصر دانست نه یک شاعر یا نویسنده یا پژوهش گر و همت و پشت کار و اراده ی او را الگو قرار داد . امروز دیگر زبان شاملو چنان در ادبیات ما جا افتاده است که حتا دشمنان اش هم از واژگان و ترکیبات او که از صلابت و قدرت بی نظیری برخوردار ست استفاده می کنند و شعرش از حوزه های خاص روشن فکری فراتر رفته و عرصه های گسترده تری را در بر می گیرد. این نشان گر موفقیت او در غنی سازی زبان فارسی و ارائه ی پیشنهادهای تازه به آن ست . کار ساده ای نیست مطرح کردن مسایل اجتماعی دنیای امروز با زبانی فاخر و آرکائیک و این تنها از عهده ی شاملوی بزرگ بر می آید و بس .

ما امروز نیاز داریم که شاملو را باز هم بخوانیم و بیش تر در او نظر کنیم البته با نگاهی نو و دیدی انتقادی .
سال روز پرواز جاودانه ی او را گرامی می داریم.

سرود برای مرد روشن که به سایه رفت

قناعت وار
تکیده بود
باریک و بلند
چون پیامی دشوار
که در لغتی
با چشمانی از سوآل و
عسل
و رخساری بر تافته
از حقیقت و
باد.

خرخاکی ها در جنازه ات به سوء ظن می نگرند.

پیش از آن که خشم ساعقه خاکسترش کند
تسمه از گرده ی گاو توفان کشیده بود.

جاده ها با خاطره ی قدم های تو بیدار می مانند
که روز را پیش باز می رفتی
هر چند
سپیده
تو را
از آن پیش تر دمید
که خروسان
بانگ سحر کنند.

ما در عتاب تو می شکوفیم
در شتاب ات
ما در کتاب تو می شکوفیم
در دفاع از لبخند تو
که یقین ست و باور ست.

دریا به جرعه ای که تو از چاه خورده ای حسادت می کند.