"بهار ادبيات ايران" چگونه به پايان رسيد؟ گاردين، راديو فردا

روزنامه گاردين چاپ لندن در شماره روز يکشنبه، ششم ژانويه، مقاله ای به قلم سعيد کمالی دهقان درباره وضعيت ادبيات در ايران منتشر کرده است.

آقای کمالی در مقاله خود می نويسد: به عنوان يک روزنامه نگار حوزه ادبيات در ايران، همواره در اين فکر بوده که چرا همزمان با آغاز رياست جمهوری محمود احمدی نژاد در دو سال و نيم پيش اشتياق ايرانيان به ادبيات به پايان رسيده است؟

نويسنده گاردين می افزايد: زمانی شاعران نامداری چون حافظ ، مولوی و خيام در زندگی روزمره مردم ايران حضور داشتند و اشعارشان حتی در دورافتاده ترين مناطق از زبان مردم بيان می شد اما امروز در کشوری که روزی با ادبياتش شناخته می شد کتاب، جايگاه خاصی ندارد.

امروز شواهد حضور ادبيات در زندگی ايران کم است. نويسندگان در چاپ آثار خود با مشکلات زيادی مواجهند و سخت گيری های دولت محمود احمدی نژاد نشر را با بحران مواجه ساخته است.

گاردين در ادامه به نقل از محمود دولت آبادی، نويسنده رمان ده جلدی «کليدر» و «جای خالی سلوچ » می نويسد: مسئولان دولت نه تنها از فعاليت ناشران جلوگيری کردند بله آنان را در موقعيتی قرار دادند که تمايلی هم به نوشتن نداشته باشند.

آقای دولت آبادی در اعتراض به سختگيری های دولتی، کتاب اخير خود را برای چاپ در اختيار هيچ ناشری نگذاشته است.

انقلاب و محدوديت نشر

پس از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ قوانين دولتی بر نشر کتاب اعمال شد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجری تاييد کتاب ها برای چاپ است.

به نوشته گاردين، «در زمان رياست جمهوری محمد خاتمی در ادبيات ايران فرصت تجديد حيات يافت. اما بهار ادبيات زمان خاتمی به پايان رسيد.»

اين روزنامه می افزايد: فصل جديدی از سانسور با آغاز رياست جمهوری محمود احمدی نژاد آغاز شد.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قانون جديدی را حاکم ساخت که می گفت مجوز کتاب های قبلا چاپ شده بايد دوباره تاييد شود که در نتيجه آن بسياری از کتاب ها برای چاپ يا تجديد چاپ «نامناسب» شناخته شدند.

بسياری از آثار کلاسيک جهان، رمان های معاصر و بيشتر کتاب های پرفروش بين المللی ممنوع شده اند از جمله ترجمه فارسی «قمار باز» شاهکار داستايوفسکی، رمان پرفروش «دختری با گوشواره مرواريد »، نوشته تريسی شواليه، «گور به گور» اثر ويليام فاکنر، و برخی از کتاب های ويرجينيا وولف، مارگريت دوراس، دن براون و وودی آلن.

گاردين به ممنوعيت چاپ يک رمان از گابريل گارسيا مارکز نيز اشاره می کند و می نويسد: اخيرا هنگامی که وبسايت تابناک وابسته به محسن رضايی، فرمانده سابق سپاه پاسداران کتاب «خاطرات روسپيان غمگين من» اثر گابريل گارسيا مارکز را يک اثر «ضد اخلاقی» خواند، چاپ دوم اين کتاب از انتشار بازماند.

هر چند که اين کتاب چندين ماه قبل مجوز چاپ دريافت کرده بود و چاپ اول آن به سرعت در ايران ناياب شد. اين کتاب با نام «خاطرات دلبرکان غمگين من» در ايران به چاپ رسيد.

به نوشته اين روزنامه، اين فشارها شامل کتاب های ايرانی هم می شود. «خروس» نوشته ابراهيم گلستان، نويسنده و فيلمساز معروف ايرانی مقيم لندن، توقيف شده است. اين کتاب در زمان رياست جمهوری محمد خاتمی مجوز چاپ دريافت کرده بود.

به علاوه چاپ تقريبا تمام کتاب های صادق هدايت، نويسنده بوف کور که از شهرت جهانی برخوردار است ممنوع است.

روند فرسايشی کسب مجوز

گاردين می افزايد: روند فرسايشی کسب مجوز چاپ خود دليلی ديگر برای بی ميلی نويسندگان به چاپ آثارشان است.

مجتبی پورمحسن که انتشار مصاحبه اش با ساقی قهرمان، شاعر ايرانی همجنسگرای مقيم کانادا در روزنامه شرق به تعطيلی اين روزنامه منجر شد می گويد: تقريبا نه ماه است که ترجمه اش از کتاب «مرد بدون کشور» اثر کرت ونه گت، را به وزارت ارشاد داده و هنوز پاسخی نگرفته است.

آقای پورمحسن می گويد: خسته شده و ديگر انرژی ندارد که در زمينه ادبيات در ايران فعاليت کند. کتاب اشعار او نيز شش ماه است که در انتظار کسب مجوز چاپ است.

به نوشته گاردين، انتظار طولانی تنها مشکل نويسندگان ايرانی نيست و به يعقوب ياد علی، نويسنده ديگر اشاره می کند که به خاطر برخی قسمت های کتابش يعنی «آداب بی قراری» که با مجوز به چاپ رسيد، ۴۰ روز را در زندان گذراند.

يعقوب يادعلی سپس به اتهام نشر اکاذيب به سه ماه زندان به شرط انتشار چهار مقاله درباره شخصيت های فرهنگی و هنری محکوم شد.

رضا قاسمی، رمان نويس مشهور مقيم پاريس به خاطر فرار از سانسور دولتی و مراحل کسب مجوز، اخيرا رمان تازه خود به نام «وردی که بره ها می خوانند» را به شکل رايگان بر روی شبکه اينترنت قرار داده است و با استقبال بسياری از وبلاگ نويسان ايرانی مواجه شده است.