"شال" رقصان بوتو، عفت ماهباز

بی نظير در دوران جوانی و تحصيل در هاروارد و اکسفورد حجابی بر سر نداشت، اما از آغاز به قدرت رسيدنش در پاکستان مجبور به استفاده از آن شد، حجاب او شال رقصان سفيدی بود که گاها در شيطنت باد و دستانش، چون کبوتران رقصان آزاد در هوا، بر سر شانه می سريد و به او و به همه ياد آوری می کرد که زنان در کجای اين سرزمين مردانه جای دارند

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

efatmahbas@hotmail.com

درست در آستانه سال ۲۰۰۸ مردم جهان، بی نظير بوتو زنی شجاع و رهبری برجسته را که صميمانه در راه دموکراسی، ايجاد صلح و آشتی تلاش می کرد، را از دست دادند. زنی که حضورش برای دوام دفاع از حقوق زنان و زحمتکشان کشورش بر کسی پوشيده نبود پاکستان و مردمش امروز برای زنی عزا دارند که تا ساليان جايگزينی نخواهد داشت. زمانی که ايندرا گاندی با ترور از ميان برداشتند تامدت ها زنی چنين سياستمدار در ميدان مردانه بازی قدرت در سرزمين هند و جهان خالی بود، بوتو داشت می رفت که همتای ان بزرگ بانوی سياست شود و جا پای او گذارد اما دريغ که او نيز با همان شيوه خشونت بار از ميان رفت.
بی نظير بوتو در سال ۱۹۵۳ در شهر کراچی از مادری ايرانی و پدری پاکستانی به دنيا آمد.در سن ۵۴ سالگی در يک تظاهرات انتخاباتی در شهر راولپندی، ترور شد،و ميليون ها نفر از مردم محروم کشورش که دوستدار و در انتظار رسيدن به وعده های حزب مردم به رهبری بی نظير بودند، عزادار گشتند. جنبه‌ی تراژيک اين مرگ وقتی بيشتر است که در دوران حضورش در عرصه سياسی به عنوان يک زن جسور در منطقه‌ايی خشونت خيز مردان عشيره و طالبانی گام های مثبتی به نفع زنان و مردم محرومش برداشت به طوری که عليرغم اتهامات مطرح شده عليه او ،هنوز مردم بسياری به او ايمان داشتند و به او رای می دادند. ويژگی های شخصيتی بوتو را می توان از لابلای آخرين جملات صميمانه اش بر مزار پدر دريافت: «من يک زندگی غيرعادی داشتم. پدرم را که در پنجاه سالگی به قتل رسيد به خاک سپردم. دو برادرم در سالهای شکوفايی پرپر شدند. من فرزندانم را به عنوان يک مادر تنها بزرگ کردم هنگامی که همسرم هشت سال در زندان بسر می‌برد. من گروگان زندگی سياسی خود بودم» و ادامه می‌دهد: «من انتخاب خود را آن زمانی کردم که بار سنگين رهبری سياسی پس از قتل پدرم بر شانه‌های من قرار گرفت. آن زمان من از پذيرش مسئوليت سر باز نزدم. درست همانگونه که امروز از پذيرش مسئوليت هراسی به دل راه نمی‌دهم»*.
بی نظير در دانشگاههای هاروارد و آکسفورد تاريخ و علوم سياسی خواند زمانی وارد عرصه سياسی کشورش شد که هنوز زمينه مشارکت در جامعه اش برای زنان فراهم نشده بود و خود او نيز در خود رمينه و امادگی سياسی شدن را نمی ديد اما مجبور شد بعد از اعدام پدر۱ وارد صحنه سياسی شود اما خيلی زود توانست توانای اش را به عنوان زنی کاردان در عرصه سياسی به همگان نشان دهد. بی نظير بوتو نخست در دسامبر ۱۹۸۸ سپس اکتبر ۱۹۹۳ به عنوان نخست وزير زن پاکستان انتخاب شد و نخستين زنی بود که رهبری يک کشور مسلمان را بر عهده گرفت. در دوران نخست وزيری اش او با طرح لوايحی به نفع زنان بی محابا کوشيد با خرافات و جهل بستيزد، اين امر موجب خشم بنياد گرايان مدهبی، مردان قبيله و متعصب عليه حضور او در صحنه ساسی گرديد. بی نظير بوتو تمايلات ليبرال داشت و به همراه حزب‌اش بيش از ساير شخصيت‌ها و احزاب پاکستان از حقوق زنان و طبقات فرودست جامعه دفاع کرد. در دوره زمامداری اش،کسانی که پاکستان و منطقه و شرايط اجتماعی اش را می شناختند حيران بودند که چگونه بوتو به عنوان يک زن توانست دو دوره مختلف در يک کشور مسلمان، کنترل دولت را در دست گرفته سياستی پيشرو و طرفدار غرب پياده کند و دوام آورد. او نشان داد سياستمداری است که عليرغم اينکه اسلام افراطی در هر گوشه و کنار پاکستان، زندگی را برای زنان سخت دشوار می کرد برای خوشبختی و سعادت زنان سرزمينش تلاش خواهد کرد، در دوره بی نظير بوتو «لايحه دفاع از زنان» که به اجرا گذاشته شد هنوز هم از طرف بنياد گرايان به نام «لايحه دفاع از فاحشگان»نام برده می شود. در سرزمينی که بزرگترين دست آوردش توليد طالبان، ريش انبوه و خشم و خشونت عليه زنان است و هرساله آمار قتل و کشتار ناموسی زنان بدست مردان قبيله بی داد می کند بوتو جسورانه می رفت که قوانين دنيايی متمدن را با زنان محروم سرزمينش آشتی دهد.
بی نظير در دوران جوانی و تحصيل در هاروارد و اکسفورد حجابی بر سر نداشت، اما از آغاز به قدرت رسيدنش در پاکستان مجبور به استفاده از آن شد، حجاب او ،شال رقضان سفيدی بود که گاها در شيطنت باد و دستانش، چون کبوتران رقصان آزاد در هوا، بر سر شانه می سريد و به او و همه ياد آوری می کرد که زنان در کجای اين سرزمين مردانه جای دارند.
دوران زندگی سياسی بی نظير بوتو همچون ديگر سياستمداران خالی از خطا نبود. ۲ از جمله خطا های او ناديدن و کم اهميت جلوه دادن خطری بود که به وصوح او را تهدبد می کرد. بی نظير انسانی سياسی بود و مرگش در کشور ی عشيره ايی که ارتش و طالبان حاکمند، قابل پيش بينی. او می دانست که کمر بر قتلش بسته اند، همانگونه که دو برادر و پدرش را کشته بودند۳. در شرايطی که از يکطرف طالبان در افغانستان می جنگند، از طرف ديگر عراق دستخوش خشونت و نا آرامی است و وضعيت ايران در منطقه نا معلوم ، غيبت او از صحنه سياسی جبران ناپذير است. اينگونه حضور و وجود زنی سياستمدار و برجسته از مردان و زنان منطقه دريغ گشت تا کجا و کی مردم پاکستان بتوانند بی نظيری بيابند که با طالبان و بنيادگرايان اين منطقه از در رقابت در آيد و بتوانند قوانينی به نفع آنان به تصويب رساند؟

عفت ماهباز
لندن

۱ - پدرش ذوالفقار علی بوتو از سياستمداران مهم پاکستان پس از استقلال بود که مقامهايی چون وزارت خارجه، نخست وزيری و رياست جمهوری اين کشور را بر عهده داشت. بعد از يک کودتای نظامی در سال ۱۹۷۷ توسط ژنرال ضياء الحق دستگير و به اتهام قتل زندانی شد. ذوالفقار علی بوتو دو سال بعد اعدام شد و بی نظير درست قبل از مرگ پدرش زندانی شد و پنج سال را در حبس انفرادی گذراند.برادرش شاهنواز که در فرانسه می‌زيست در سال ۱۹۸۵ در آپارتمانش در ريويرا مرده يافت شد، و هنوز پرده از راز مرگش برداشته نشده است. مير مرتضی بوتو، برادر کوچکتر بی نظير بوتو، به ضرب گلوله کشته می شود. بی نظير بوتو در دوران دانشجويی از نظر سياسی خود را «سوسيال دمکرات» و «مبارز پيشرو حقوق مردم» می‌ناميد. بی نظير در دسامبر ۱۹۸۷ در يک رابطه خانوادگی به ازدواج با آصف علی زرداری، رئيس قبيله زرداری تن داد. اين زوج بارها متهم به فساد مالی شدند. بوتو دو بار به اتهام فساد از سوی رييس جمهور برکنار شد. به دنبال اين اتهامات، بوتو از کشورش خارج شد و به مدت تقريبا هشت سال در تبعيدی خود خواسته در دبی و لندن به فعاليت‌های خود ادامه داد. نوامبر ۲۰۰۴: همسر بی‌نظير بوتو از زندان آزاد شد. ۱۸ اکتبر ۲۰۰۷: بی‌نظير بوتو از تبعيد خودخواسته به پاکستان باز گشت. ۵ اکتبر ۲۰۰۷: اتهامات فساد مالی بی نظير بوتو بخشيده شد.نيمروز جمعه، ۲۸ دسامبر (۷ دی) پيکر بی نظير بوتو، که در شهر راولپندی ترور شد، در نزديکی شهر لارکانه، ايالت سند، در کنار گور پدر او در آرامگاه خانوادگی بوتو در روستای گرهی خدابخش به خاک سپرده شد.
۲ –يک کارشناس برجسته مسايل پاکستان در توضيح تاريخچه روابط حکام پاکستان با جريان طالبان گفت: اين جريان در زمان بوتو با کمک آمريکايی‌ها تأسيس شد و در زمان نواز شريف که روابط خوبی هم با سپاه صحابه و عربستان سعودی داشت، قدرت گرفت و توانست حکومت افغانستان را هم به دست گيرد. با اين حال، پس از حادثه ۱۱ سپتامبر و چرخش سياست آمريکا درباره طالبان و القاعده، آنها به دولت پاکستان فشار آوردند تا با اين جريان برخورد نمايد. هم‌اکنون بدنه سازمان اطلاعات پاکستان (ISI) که قدرت امنيتی جدی پاکستان به شمار می‌رود، با طالبان همراه است
۳ - بوتو قبل از مرگ روز ۲۶ اکتبر به دوست و مشاور آمريکايی خود، مارک سيگل ايميلی فرستاده بود که با موافقت بی‌نظير بوتو در اختيار خبرگزاری سی ان ان قرار می‌گيرد .وی تأکيد کرده بود که متن آن تنها پس از مرگ وی انتشار يابد. بوتو می‌نويسد در صورت هدف سوءقصد قرار گرفتن وی «پرويز مشرف مسئول است». ..
* آخرين نوشته اش در واشنگتن پست به نقل از مجله اشپيگل، برگردان از الاهه بقراط