اصغر فرهادی: سينمای جدی پيام به مخاطب تحميل نمی‌کند، سعی دارم سريع از فيلم "درباره الی" جدا شوم، ايسنا

اصغر فرهادی در جمع دانشجويان درباره آينده کاريش گفت: اين پرسشی است که خود من هم از خود می‌پرسم، اما در مجموع سعی کرده‌ام که خيلی سريع خود را از فيلم قبلی جدا کنم و به سمت فيلم بعدی بروم.

به گزارش خبرنگار سينمايی خبرگزاری دانشجويان ايران (ايسنا)،فيلم سينمايی «درباره الی...»آخرين ساخته‌ی سينمايی اصغر فرهادی بعد ازظهر روز چهارشنبه -۱۸ آذرماه -در دانشکده مديريت دانشگاه علامه به نمايش درآمد و پس از آن با حضور کارگردان، پيمان معادی (بازيگر) و نيما حسنی‌نسب (منتقد سينما) مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

در اين جلسه اصغر فرهادی در ارتباط با آينده کاريش عنوان کرد: اتفاقی که در اين چند ماه در جامعه و در مردم اطراف ما رخ داده اتفاقی ويژه و بزرگی بود. من در اين ماهها با تصويری جديد و عميق‌تر از پيش از مردم جامعه‌ام مواجه شدم و اکنون اين تصوير جديد برای من چنان بزرگ و ستايش‌انگيز و قابل تامل است که منصفانه نمی‌بينم نوشتن درباره‌ی اين جامعه و اين مردم را با تصوير کهنه‌ی پيشين ادامه بدهم. صحبت‌ درباره‌ی اين مردم با توجه به اتفاقات چند ماهه‌ی اخير بايد با تامل بيشتر و وسواس‌ بيشتر انجام گيرد. به همين دليل سعی می‌کنم در کار بعدی به فراخور شناخت جديدی که از مردم پيدا کردم خودم را با اين تصوير جديد همسو کنم.

او در عين‌حال گفت: در کنار شناخت ستايش‌انگيز از مردم که منجر به شور و شوقی برای خلق يک اثر می‌شود، اتفاقات و خبرهای تلخی که شاهد آن هستيم و جفايی که می‌شود غمی را بر دل می‌نشاند که گاهی انگيزه‌ی نوشتن و کار کردن را از نويسنده و فيلم‌ساز می‌گيرد اما بايد هر چه زودتر اين غم را کنار زد و اجازه نداد به نااميدی منجر شود.

فرهادی در بخش ديگری از اين نشست در پاسخ به سوال يکی ديگر از دانشجويان که پيام فيلم را جويا شده بود توضيح داد: سينمای جدی امروز دنيا، کم‌کم به سمتی می‌رود که به خود اجازه نمی‌دهد پيامی به مخاطبش تحميل کند. در واقع فيلم جدی و درخور اين روزگار بيشتر از اينکه پاسخ به مخاطب تحويل دهد سوال ايجاد می‌کند. فيلم صورت مساله اصلی خود را با مخاطبش به مشورت می‌گذارد تا هر دو به کمک هم به سمت‌وسوی يافتن پاسخ بروند.

در سينمای جدی امروز اين تصور که فيلمی قرار است مطلبی با عنوان پيام را به مخاطب آموزش دهد تصور سخيف و غلطی محسوب می‌شود که در ذات خود توهين به تماشاگر و دست‌کم گرفتن شعور و قدرت تحليل او را دارد که اين توقع و تصور از سينما و مجموعا از هنر در فرهنگ ما نيازمند تصحيح است.

علاوه بر اين من هرچه با خست بيشتری در اين‌باره صحبت کنم به نفع مخاطب خواهد بود، چراکه بهتر است لذت کشف سئوالات مختلف پنهان در فيلم را از شما نگيرم، زمانی‌که سئوالی را که فيلم برای شما ايجاد کرده پاسخ می‌دهم درواقع دايره‌ی دريافت شما را محدود کرده‌ام.

کارگردان «درباره الی...» در پاسخ به سوال ديگری که موضوع فيلم را «دروغ» دانسته بود اظهار کرد: وقتی کلمه دروغ را به کار می‌بريم در آن نوعی قضاوت و اظهارنظر اخلاقی مستتر است.معمولا موضوع فيلم يکی دو کلمه‌ای است که‌ فاقد قضاوت است.علاوه بر اين محدود کردن، موضوع فيلم به تنها يک کلمه به دنبال خود مغفول ماندن موضوعات ديگر و و وجوه ديگر فيلم را در پی دارد.

فرهادی در پاسخ به سوالی که درباره احتمال موفقيت اين فيلم در مراسم اسکار مطرح شده بود هم توضيح داد: صحبت‌کردن درباره اين موضوع سخت است. در ايران از سر لطف اميدهای زيادی برای حضور موفق فيلم در اسکار ايجاد شده اما واقعيت اين است که مسير اسکار علاوه بر خود فيلم به چگونگی پخش فيلم در آمريکا و تبليغات پيرامون فيلم بستگی زيادی دارد به همين دليل واقع‌بينانه اين است که اين اميد را پررنگ‌تر از اين نکنيم.

اين کارگردان در پاسخ به مطلبی درباره‌ی به تعويق افتادن اکران اين اثر و برخی کارشکنی‌هايی که در اکران آن صورت گرفت هم عنوان کرد: اکران نشدن فيلم يا علت اکران نشدن فيلم را بايد از مسئولان آن دوران جويا شد. که البته آنها هيچ‌گاه مستقيم و شفاف در‌اين‌باره پاسخ نداده‌اند و به روش هميشگی صورت مساله را به مسايلی غيرمرتبط ارتباط داده‌اند. اين حاصل مديريتی است که از سر ترس و احتياط به جای کلاه، سر می‌آورد. با اينهمه می‌توان گفت که عداوت‌هايی که برای اکران اين فيلم صورت گرفت در نهايت به نفع فيلم تمام شد. شايد اين فيلم اگر در عيد نوروز اکران می‌شد تماشاگر بيشتری پيدا می‌کرد و به لحاظ مالی اين مساله برای سرمايه‌گذار بهتر بود اما نکته‌ای که برای من مهم و با ارزش است همزمانی اکران فيلم و وقايعی بود که در خيابان‌ها می‌گذشت. اين همزمانی يکی از بهترين خاطرات کارنامه‌ی من برای هميشه خواهد بود. مردم بعد از خروج از سينما و تماشای فيلم آرام آرام بحث‌های حاصل از فيلم را با بحث‌های روز جامعه پيوند می‌زدند و اين برايم تجربه‌ای شيرين بود.

اين کارگردان در بخش ديگری از اين نشست هم به مشارکت خوب اغلب اعضاء گروهش اشاره کرد و گفت: مشارکت اغلب افراد برای اين فيلم فوق‌العاده بود. اگر کاری خوب می‌شود قطعا آن اثر محصول کار گروهی منسجم است اين به معنای آن نيست که به هيچ‌ عنوان و مطلقا مشکلاتی نبوده اما قرار نيست که من به عنوان کارگردان بر سر مخاطب منت بگذارم و از سختی‌ها و مشکلات کار بگويم به هرحال سينما کار سختی است و ما حق نداريم که لذت تماشای فيلم را با بيان اين موضوعات از تماشاگر بگيريم. در اين فيلم بيشتر اعضاء گروه با وجود سلايق مختلف در يک نکته مشترک بودند و آن هم اين‌که همه می‌خواستند بهترين کارشان را انجام داده باشند.

تمرين‌های متعدد گروه قبل از فيلم‌برداری و صحبت‌هايی که اغلب روزها پس از فيلم‌برداری صورت می‌گرفت يکی از اتفاقات تاثيرگذاری بود که در زمان ساخت اين فيلم رخ داد.

به گزارش ايسنا، در بخش ديگری از اين نشست يکی از دانشجويان سوالی درباره زن‌محوربودن فيلم‌نامه‌های فرهادی از جمله «درباره الی...»، «دايره زنگی» و «چهارشنبه سوری» مطرح کرد و فرهادی در پاسخ به او عنوان کرد: هنگامی که شروع به نوشتن يک داستان می‌کنم هيچ‌گاه در ذهنم تفکيک جنسيتی انجام نمی‌دهم من شخصيت‌ها را به عنوان يک انسان نگاه می‌کنم و بر اين باورم که تفکيک انسان‌ها به زن و مرد و طبقه‌بندی آن‌ها نوعی توهين در درون خود نهفته دارد. اما اگر اکنون به نظر شما اين فيلم‌ها تا حدی زن‌محور بوده‌اند شايد دليلش اين باشد که داستان‌ها مرا ملزم می‌کردند. مثلا در «درباره الی...» و «دايره زنگی» نياز به شخصيت ناشناخته‌ای و کمی رازآلود داشتيم که اين رازآلودگی شايد در شخصيت زنان بيشتر قابل باور باشد.

در بخش ديگری از اين نشست هم يکی از دانشجويان اظهار کرد، نام اين فيلم «درباره الی...» است، اما نکات مبهم بسياری درباره شخصيت الی وجود دارد که کارگردان اين فيلم در پاسخ به اين موضوع اظهار کرد: معمای اين فيلم براساس شخصيت ناشناخته‌ای به نام «الی» شکل گرفته است. اين شخصيت هنگامی که در دقايق ابتدايی فيلم ديده می‌شود تماشاگر احساس می‌کند که او را به طور کامل شناخته اما زمانی که اين شخصيت از قصه بيرون می‌رود. مخاطب آرام آرام در می‌يابد که شناختش از الی اشتباه بوده هرچه فيلم به پايان نزديک‌تر می‌شود تماشاگر بيشتر به باورهای نادرست خود پی می‌برد و احساس می‌کند که شخصيت الی را کمتر می‌شناخته است. در واقع «درباره ی الی...» برعکس اغلب فيلم‌ها عمل می‌کند چراکه در آ‌ن‌ها معمولا با گذشت زمان شخصيت‌ها برای مخاطب شناخته‌تر می‌شوند اما در اين فيلم وضعيت کاملا متفاوتی حاکم است. و شخصيت رفته رفته ناشناخته‌تر و رازآميزتر به نظر می‌آيد.

به گزارش ايسنا، پيمان معادی بازيگر اين فيلم و فيلم‌نامه‌نويس فيلم‌هايی مانند «عطش»،«کما»و«کافه ستاره» هم در پاسخ به سوالی که جويای نظر و نقش او در فيلم‌نامه «درباره الی...» شده بود، عنوان کرد: فيلم‌نامه اين فيلم چنان خوب و محکم است که برای درک قوی‌بودن آن نياز چندانی به داشتن تخصص در زمينه فيلم‌نامه‌نويسی نيست اما هرچه تجربه افراد در نگارش فيلم‌نامه بيشتر باشد بهتر متوجه می‌شوند که نگارش فيلم‌نامه اين فيلم چه کار دشواری بوده است. اصغر فرهادی فردی است که درام را بسيار خوب می‌شناسد و در هنگام نوشتن فيلم‌نامه توجه بسياری به ظرائف دارد.

معادی در پاسخ به اين سوال که نقش‌اش در شکل‌گيری فيلم‌نامه‌ی اين فيلم چه بوده است، گفت: بايد بگويم که من تنها اميد دارم که روزی بتوانم فيلم‌نامه‌ای بنويسم که به اين قوت باشد و قطعا اگر فيلم‌نامه اين کار را من نوشته بودم هيچ‌يک از اين اتفاقات برای اين فيلم نمی‌افتاد.

نيما حسنی‌نسب هم در اين نشست مهم‌ترين کليدواژه‌ی «درباره الی...» را مسأله قضاوت دانست و گفت: شايد مهم‌ترين خصيصه‌ی «درباره الی...» توجه آن به وضعيت و درام طبقه متوسط ايران باشد چراکه در اکثر آثار امروز سينما و تلويزيون اين طبقه کم‌تر مورد توجه قرار می‌گيرد و اکثر آثار يا به طبقه ضعيف و يا به طبقه بالا می‌پردازد.